طرح توجیهی بازارچه مرزی

معرفی طرح توجیهی بازارچه مرزی

تبیین نقش و میزان اثر گذاری بازارچه های مرزی باعث شناسایی نقش و میزان تاثیر سه عامل قیمت ، کالاها و مقصد در انتخاب این مقصد خرید شده و به مدیریت بهینه مقصد و برنامه ریزی درست ان کمک شایانی می کند . فعالیت بازارچه های مرزی و اثار جانبی ان که رونق گردشگری خرید یکی از انهاست موجب جلوگیری از مهاجرت بومیان ، از بین رفتن قاچاق و فقر از طریق اشتغال زایی و درامد زایی قابل توجه گردشگری و ایجاد امنیت در مرزها و اثار تک اثری ان در کل کشور می گردد .

ایجاد بازارچه مرزی و فعالیت ان در مرزهای دریایی بستگی به وضعیت سیاسی و اقتصادی کشورهای همسایه و بالطبع کل کشور دارد و از انجا که شهر جزیره لارک به عمان و امارات (دبی) نزدیکی مرزی دارد فعالیت بازارچه می تواند به ایجاد خرید میان مرزی[1] ما بین امارات و عمان و ایران در جزیره لارک منجر شود.

2-2- گردشگری خرید

خرید از رایج ترین و لذت بخش ترین فعالیت هایی است که مردم در تعطیلات انجام می دهند و در بیشتر موارد انگیزه ابتدایی سفر را ایجاد می کند . با رشد صنعت حمل و نقل و فناوری و نیز استفاده فراگیر از کارتهای اعتباری مردم قادر شده اند مسافت بیشتری را برای خرید طی کنند . در اکثر موارد روشهای جدید جا به جایی باعث شده اند مردم در مکان هایی دورتر از محل سکونت خود به خرید بپردازند . در مقیاس نسبتا کوچکی این شکل از خرید چندین قرن سابقه دارد ولی با اختراعات جدید که جوامع را متحرک تر و مرفه تر کرده است ، فرصتهای بسیار بیشتری برای خرید در فاصله های دور حتی در خارج از کشور به وجود امده است

باتلر[2](1991) از اولین کسانی بود که به رابطه بین گردشگری و خرید اشاره کرد . او اذعان کرد که دو نوع رابطه بین گردشگری و خرید وجود دارد :

• زمانی که خرید انگیزه اصلی مسافرت است و ماهیت خرید فراغتی و غیر اجباری است .
• زمانی که خرید انگیزه ثانویه مسافرت است و در کنار تماشای سایتها[3]، تورهای تفریحی و سایر فعالیتهای فراغتی خرید نیز به شکلی جانبی و فرعی انجام می گیرد

2-3- خرید در بازارچه های مرزی

یکی از انواع گردشگری خرید که در دهه های  اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده ، خرید در بازارچه های مرزی[4] است . این نوع خرید در نزدیک مرزهای بین المللی اتفاق می افتد و سه عامل مزیت قیمتی ، کالاهای مورد نظر و مقاصد انتخاب شده بر ان تاثیر می گذارند که البته این سه عامل بر تمام مقاصد خرید تاثیر گذارند.

این نوع گردشگری خرید نوعی از خرید خارجی یا بیرون از خانه است که به خرید گردشگری بیرون از مرزهای استانی ، منطقه ای و یا بین المللی اشاره دارد .

2-4- سابقه شکل گیری بازارچه های مرزی در ایران

اساسا شکل گیری بازارچه مرزی نتیجه یک اقتصاد بسته با قوانین صادرات و واردات دست و پاگیر است. زیرا در شرایط فعلی بسیاری از کشورهای دنیا در اتحاد منطقه‌ ای فضای اقتصادی و تجاری خود را باز کرده و تلاش جهت پیوستن به تجارت جهانی هستند . اما به هر ترتیب ایجاد بازارچه‌ های مرزی هم در ایجاد تعادل اقتصادی و رونق منطقه‌ ای و محلی موثر بوده و می‌ تواند در رفع محرومیت مناطق مرزی و ایجاد اشتغال و درآمد و پویایی اقتصادی موثر واقع شود .

نواحی مرزی کشور از گذشته به دلیل فاصله جغرافیایی با مراکز خدماتی از امکانات محروم مانده و اغلب جزء نواحی عقب مانده محسوب می‌ شود لذا ایجاد بازارچه‌ های مرزی به شکل درست و اصولی و کنترل همه جانبه آن میتواند در رونق این نواحی مفید باشد.

بر اساس ماده 11 قانون صادرات و واردات به دولت اختیار داده میشود در هر یک از مناطق مرزی که ایجاد بازارچه مرزی را مفید میداند با رعایت اولویت نظیر استعداد محلی ، ضرورت اشتغال و توسعه روابط تجاری با کشور همسایه نسبت به ایجاد آن اقدام نماید .

بر اساس این قانون اولین بازارچه مرزی در سال 1368 در نقطه مرزی ( ساریسو ) بین ایران و ترکیه ایجاد گردید سپس گسترش این بازارچه‌ ها ادامه یافت و درحال حاضر 52 بازارچه مرزی بین ایران و کشورهای همجواز فعالیت دارند .

صادرات بازارچه های مرزی کم کم افزایش یافت و از کل صادرات غیر نفتی در سال 1375 سهم یک درصد و در سال 1380 سهم 15 درصدی را به خود اختصاص داد ارزش صادراتی این بازارچه‌ها نیز از 20 میلیون دلار در سال 75 به 290 میلیون دلار در سال 1380 رسید .

2-5- بازارچه های مرزی

بازارچه های مرزی محوطه ای محصور در نقاط صفر مرزی و در جوار گمرکات مجاز به انجام تشریفات ترخیص کالاها یا مکانهایی که طبق تفاهم نامه منعقده بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای همجوار تعیین می شود و اهالی دو طرف مرز می توانند محصولات محلی خود رابا رعایت مقررات صادرات و واردات جهت داد و ستد در این بازارچه ها عرضه کنند

این تعریف از بازارچه های مرزی به خوبی نقش انها را در عاملی برای صادرات و واردات کالاهای مرز نشینان روشن می سازد . اولین بازارچه مرزی ساری سرو در بازرگان ، هم مرز با ترکیه بود که در سال 1367 تاسیس شد . از سال 1368 تا سال 1373 اقداماتی جهت گشایش بازارچه های رازی و سرو انجام گرفت . روند قانونی کردن بازارچه های مرزی در تاریخ 11/5/1371 توسط هیات وزیران وقت اغاز شد . در نهایت ماده 22 قانون صادرات و واردات در سال 1374 به تصویب هیات وزیران رسید و تعداد 42 بازارچه مرزی در مرزهای ایران گشایش یافت.

در جدول زیر تمام بازارچه های مرزی ایران همراه با استانهای مربوط آمده است:

2-6- اهداف تشکیل بازارچه های مرزی

• امکان استفاده بهتر از مبادلات مرزی برای مرز نشینان و توزیع صحیح کالا
• سوق دادن مرز نشینان از قاچاق به سمت یک فعالیت مثبت اقتصادی
• شکستن بازار سیاه مواد غذایی و کالاهای ضروری در مناطق مرزی
• جلوگیری از مهاجرت مرز نشینان به شهرها به دلیل عدم وجود اشتغال
• بهبود وضع مردم منطقه از طریق تامین درآمد برای انان
• تامین مواد اولیه کارخانجات صنعتی
• رونق صنایع کوچک و تازه تاسیس
• صرف درامد های مرزی در جهت محرومیت زدایی از منطقه
• ایجاد اشتغال و رونق بازرگانی داخلی و خارجی
• ایجاد درامد ارزی و ریالی

2-7- مزایا بازارچه های مرزی

• ایجاد اشتغال در مناطق مرزی
• گردش نقدینگی
• جریان داد و ستد تجاری
• تامین امنیت اقتصادی
• تامین امنیت سیاسی مرزهای زمینی
• تامین امنیت اجتماعی
• افزایش تولید
• افزایش سرمایه گذاری محلی خارجی
• افزایش رفاه در مناطق مرزی

2-7-1- مشکلات تجارت خارجی از طریق بازارچه های مرزی

• عدم تمرکز نهادهای ذی ربط در برخی از بازارچه ها
• فقدان امکانات رفاهی و سکونتی مناسب و یا حصار کشی و الات توزین و بار کشی در محدوده بازارچه
• ابهامات قانونی در صدور و ورود کالا در بازارچه های مرزی
• عدم وجود امکانات بسته بندی مناسب در محل
• حضور نهادهای ذی ربط در محل بازارچه
• روابط دیپلماتیک کشور مبدا با همسایگان
• عدم تطابق قوانین بازارچه با شرایط حاکم بر بازارچه برای نمونه تعداد متقاضیان بازارچه
• هزینه های گمرکی بالا کارایی پیله وران مرزی را پایین اورده است

2-8- قوانین بازارچه های مرزی

• صادرات کالا در بازارچه های مرزی با ارائه تعهدنامه کتبی صادر کننده که به تایید مسئول بازارچه رسیده باشد ، قابل انجام بوده و نیازی به ارائه تعهد ارزی ندارد.
• ورود و خروج کالا در بازارچه های مرزی صرفا با ارائه فاکتور فروش غرفه های بازارچه های مرزی کشور مقابل امکان پذیر بوده و نیازی به ارائه مدارکی از قبیل پرفرما و بارنامه حمل نداشته و ثبت اماری در محل هر بازارچه توسط نماینده وزارت بازرگانی انجام خواهد شد .
• ورود هر نوع کالا از طریق بازارچه های مرزی موکول به صدور کالا بوده و در هر سال ارزش کالاهای قابل صدور هر یک از بازارچه ها بسته به اینکه امنیتی باشد یا عادی به ترتیب 10 و 5 میلیون دلار خواهد بود و به همان میزان نیز حق واردات کالاهای مجاز را دارند .
• کلیه کالاهای مجاز در بازارچه ها قابل داد و ستد می باشند .
• کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی ساکن در محدوده بازارچه ها حق فعالیت در بازارچه ها را دارند .
• به منظور ایجاد تاسیسات مورد نیاز گمرک در بازارچه های مرزی مبلغ یک میلیارد ریال از محل اعتبارات پیش بینی نشده در اختیار گمرک ایران قرار می گیرد تا پس از مبادله موافقت نامه با سازمان برنامه و بودجه هزینه شود .
• ان دسته از بازارچه های مرزی که با مجوز مقامات و مراجع ذی صلاح ایجاد شده اند در صورت موافقت ریاست جمهوری مشمول این مقررات خواهند بود

2-9- نحوه اداره بازارچه‌ های مرزی

در اداره های بازارچه های مرزی ، وزارت کشور ، وزارت بازرگانی و گمرک دخالت دارد ، این نظارت به طرق زیر عملی می‌ گردد:

استاندار هر استان مدیر بازارچه مرزی را معرفی می‌ کند و وی وظایف متعددی دارد.

• کنترل تردد افراد در بازراچه
• نظارت بر پلمپ درب‌ های ورودی و خروجی
• کنترل حضور پرسنل واحدهای اجرایی مستقر در بازارچه
• اخذ اجاره بهای غرفه‌ ها
• هماهنگی با نیروی انتظامی و مرزبانی برای ایجاد امنیت در بازارچه
• تنظیم بودجه سالیانه

حضور گمرک طبق تبصره 1 ماده 22 آیین نامه اجرایی قانون صادرات و واردات ضروری بوده و برای نظارت و کنترل جهت ورود و صدور کالا، صدور پروانه سبز گمرکی ، ارزیابی کالا از نظر ارزش و تعرفه و نظارت بر مجوزها لازم است .

حضور نمانیده وزارت بازرگانی جهت ثبت آماری نوع و تعداد و ارزش کالاهای وارده و صادره ، اطلاع رسانی در رابطه با مقررات صادرات و واردات در بازارچه‌ها ضروریست.

2-10- منطقه مورد مطالعه جهت احداث بازارچه مرزی

استان هرمزگان، جزیره لارک به عنوان محل پیشنهادی جهت ایجاد بازارچه مرزی می‌باشد. این جزیره در مجاورت کشورهای عمان و امارات متحده عربی (دبی) می‌باشد. در بخش بعدی، در اطلاعاتی در مورد جزیره لارک ارائه شده است.

[1] Cross-border shopping

[2]R.W.Buttler

[3]Sightseeing

[4]Cross-border shopping