1- طرح توجیهی

منظور از طرح توجیهی گردآوری مجموعه آمار و اطلاعات و بررسی و تحلیل‌هایی درباره یک طرح است تا بر پایه آن بتوان درباره سودمندی طرح داوری کرد و مطمئن شد که برای رفع یک یا چند نیاز جامعه مطلوب و اجرای طرح از نظر جامعه و اقتصاد ملی کشور، سودمند و بخردانه است.به عبارت دیگر طرح توجیهی بایستی عناصر مهم و اساسی مربوط به تولید یک کالا یا خدمت معین، به همراه گزینه های محتمل آنها تعیین، تعریف و تحلیل شود.

در مطالعه توجیهی بایستی وضع طرح بر اساس یک ظرفیت معین و در یک منطقه مشخص، با کاربرد تکنولوژی  با منابع مورد نیاز و شیوه‌های تامین مالی طرح و هزینه بهره برداری و نگهداری معلوم و در آمد متصور احتمالی مشخص و سودمندی طرح را از نظر مالی و اقتصادی و ملاحظات اجتماعی تعیین شود.

در نگارش طرح توجیهی، بین وجوه فنی، مالی و اقتصادی، توالی وجود ندارد و این مطالب باید همزمان مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد. به این منظور همکاری نزدیک کارشناسان فنی، مالی و اقتصادی ضروری است تا اطمینان حاصل شود که مسایل فنی طرح با رعایت ملاحظات مالی و اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته است.

2- سرفصل های طرح توجیهی

فرمت عمومی یک طرح توجیهی از چهار بخش ذیل تشکیل شده است.

بخش اول: سوابق متقاضی

نام و نوع شرکت، شماره ثبت، شناسه، اعضای هیئت مدیره، بازرسان، مجوزها و گواهی نامه‌ها، سوابق و …

بخش دوم: مطالعات اقتصادی

معرفی محصولات استانداردها، قیمت، وضعیت عرضه و تقاضا، برآورد میزان کمبود و مازاد محصولات طرح و پیش‌بینی برنامه تولید و فروش محصولات

بخش سوم: مطالعات فنی

معرفی مشخصات فنی طرح، موقعیت مکانی طرح، تکنولوژی تولید، ماشین آلات و تجهیزات تولیدی، مواد اولیه ، نیروی انسانی، ظرفیت تولیدی محصولات طی دوران بهره‌برداری و …

بخش چهارم: مطالعات مالی

برآورد سرمایه گذاری کل، سرمایه گذاری ثابت و در گردش و برآورد شاخص‌های مالی و سودآوری طرح جهت ارزیابی طرح

3- ارزیابی طرح توجیهی 

در برخی از موارد، نتایج اقتصادی یک سرمایه گذاری در مدتی کوتاه به دست می آیند. در این حالت، می توان نتایج پیش بینی شده را گردآوری کرده و بر اساس نتیجه خالص، تصمیم گیری کرد.در ارزیابی طرح توجیهی از ۴ روش عمده استفاده می شود که عبارتند از:

1) روش تحلیل ارزش فعلی خالص (NPV: Net Present Value): با استفاده از ارزش فعلی خالص، گردش نقدی پیش بینی شده آینده به معادل ارزش کنونی آن تبدیل می شود. 

2) روش معادل گردش نقدی سالانه (Equivalent Uniform Annual): در روش معادل گردش نقدی سالانه، تمام گردش های نقدی مربوط به یک سرمایه گذاری به ارزش معادل یکنواخت سالانه آن تبدیل می شود.

3) روش تحلیل هزینه فایده (Benefit/Cost): روش تحلیل هزینه فایده، نسبت میانگین منافع احتمالی سالانه به معادل هزینه یکنواخت سالانه پروژه پیشنهادی است.

4) روش نرخ بازده داخلی (Rate of Return): در روش نرخ بازده داخلی نیزه ارزش فعلی عایدات نقد حال و آتی با یکدیگر برابر می شود تا بازده تا سررسید پروژه مشخص گردد.

 تکنیکهای مذکور، کمک می کند تا مدیران، مهندسان و کارشناسان از وضعیت آتی پروژه آگاهی پابند و فرایند تصمیم گیری مؤثر  بر پایه جریان نقد پروژه ارزیابی شود.

4- سایر تکینک ‌های ارزیابی طرح توجیهی

1)‌ روش دوره بازگشت سرمایه

دوره بازگشت سرمایه یک روش تقریبی برای مقایسه اقتصادی پروژه هاست. تحلیل گر با استفاده از این روش، در جستجوی دوره با مدت زمانی است که سرمایه اولیه بتواند توسط در آمدهای سالیانه جبران شود. روش محاسبه دوره بازگشت سرمایه تفاوت زیادی با روشهای بحث شده پیشین دارد. نکات زیر قبل از استفاده از این روش باید در نظر گرفته شود: این روش یک روش تقریبی است نه یک روش صحیح و کامل برای تجزیه و تحلیل اقتصادی پروژه ها و همچنین کلیه هزینه ها و درآمدها بدون در نظر گرفتن ارزش زمانی پول مورد استفاده قرار گرفته اند. پارامترهای مهم در هر سرمایه گذاری از قبیل ارزش اسقاطی عمر مفید، استهلاک، مالیات و غیره معمولا مورد استفاده قرار نمی گیرند. با توجه به آن چه که گفته شد نتیجه حاصل از این روش غالبا صحیح نیست و با نتایج حاصل از روش های دیگر تفاوت دارد. البته سرمایه گذاران بسیار مشتاقند که از مدت زمان بازگشت سرمایه آگاه باشند و این عامل نوعی ایجاد انگیزه برای سرمایه گذاری است. معمولا سرمایه گذاران با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی تمایل به سرمایه گذاری در پروژه های کوتاه مدت دارند. به همین جهت در روش دوره بازگشت سرمایه پروژه ای اقتصادی تر است که دارای دوره بازگشت سرمایه کوچکتر باشد.

2) روش تجزیه و تحلیل عمر خدمات

اگر در روش دوره برگشت سرمایه ارزش زمانی پول رعایت گردد، یک روش منطقی خواهد بود و نتیجه حاصله دقیقا مطابق با نتایج روش های پیشین است. در این روش عمر مفید واقعی طرح محاسبه می شود. این عمر مفید که آن را عمر خدمت می نامیم، در حقیقت عمر اقتصادی طرح می باشد.

3) روش ارزش آینده

روش ارزش آینده ارزش کلیه هزینه ها و درآمدها با توجه به نرخ بهره با حداقل نرخ جذب کننده معین، در آینده محاسبه شده و مبنایی برای انتخاب یک طرح اقتصادی و مقایسه اقتصادی چند طرح خواهد بود.