طرح توجیهی زیست محیطی گردشگری کشاورزی

معرفی طرح توجیهی زیست محیطی گردشگری کشاورزی

طرح توجیهی زیست محیطی احداث مجتمع گردشگری کشاورزی

2- کارفرما و مجری طرح زیست محیطی

کارفرما و مجری: ….
شماره ملی:
مرکز اصلی: استان خراسان رضوی، شهرستان مشهد، دهستان توس، روستای دهشک

3- اهداف، نیازها و ضرورت‌ های طرح مجتمع گردشگری کشاورزی

گردشگری کشاورزی یا مزرعه‌ یکی از فعالیت‌های نسبتا جدید کشاروزان و دامداران است که به‌آن‌ها در رسیدن به یک الگوی کسب درآمد ثانویه کمک می‌کند. در واقع فعالیت‌های مبتنی بر کشاورزی و دامداری و هرآنچه در یک مزرعه انجام می‌شود، برای جذب گردشگران مورد استفاده قرار می‌گیرد تا از این طریق هم درآمدی جدا از فعالیت‌های کشاورزی نسیب خانوارهای روستایی شود و هم روشی جدید برای تأمین نیازهای روحی و ارضاء حس ماجراجویانه و تنوع‌خواه گردشگران باشد. توریسم مزرعه باعث مهاجرت معکوس می‌شود.
این نوع از صنعت توریسم که در دنیا به اگریتوریسم (agritourism)، یا در اصطلاح عموم اگروتوریسم، شناخته می‌شود ترکیبی از دو واژه Tourism و Agriculture است که علاوه بر ایجاد درآمدی پایدار برای کشاورزان و دامداران، روشی برای رونق و آبادانی مناطق روستایی و حتی راهکاری برای بازگشت روستاییان به خانه‌ ها و مزارع آباء و اجدادی‌ شان به شمار می‌رود. چیزی که از آن به «مهاجرت معکوس» تعبیر می‌شود.
طی سالیان گذشته واژه اگریتوریسم با سایر فعالیت های تفریحی، سرگرمی و روستایی آمیخته شده است. از جمله این فعالیت ها می توان به گردشگری روستایی یا روستاگردی و طبیعت گردی اشاره کرد. اگریتوریسم زمانی به عنوان زیرمجموعه ای از گردشگری روستایی یا روستا گردی تلقی می شد ولی امروزه کاملا از یکدیگر جدا شده اند. به این معنی که روستا گردی صرفا با فعالیت های تفریحی در مزرعه همراه نیست و همواره درآمد مازادی عاید شرکت های گردشگری کشاورزی نمی شود.
گردشگری کشاورزی دارای سه ویژگی است که آنرا از گردشگری روستایی مجزا می سازد. این سه ویژگی عبارتند از:
1) مشارکت در روند تولید غذا و محصولات کشاورزی در مزرعه
2) فراهم بودن فرصت هایی به منظور یادگیری زندگی کشاورزی
3) فراهم بودن امکان ارتباط مستقیم با حیوانات اهلی موجود در مزرعه و همچنین اراضی کشاورزی
گردشگری کشاورزی در واقع فرصتی را برای جلب نظر عموم از مناطق روستایی فراهم می سازد. اکثر ساکنان مناطق شهری دانش یا تجربه شخصی خاصی در مورد نواحی روستایی و اراضی کشاورزی نداشته و از این رو گردشگری کشاورزی در این امر به آنها کمک می کند. بدین ترتیب این نوع از کسب و کارها می تواند گردشگران را به حامیان اصلی کشاورزان و ساکنان روستایی یا به عبارت دیگر خانوارهای زراعی، دامی و حیات وحش تبدیل کند. البته بایستی این نکته را نیز در نظر گرفت که تبدیل فرصت های گردشگری کشاورزی به کسب و کاری درآمد زا امر آسانی نبوده و ممکن است همراه با مشکلاتی در زمینه ایمنی عمومی، مسئولیت، بهداشت عمومی و رفاه حیوانات داشته باشد. طرح توجیهی گردشگری کشاورزی نیز به متقاضیان راه اندازی این صنعت نقشه راه را ارائه می دهد.

شکل 1: گردشگران در مزارع استوخودوس

نوسانات اقتصادی چند دهه اخیر و گرایش به سمت حفظ زمین و منابع طبیعی و تاثیر آن بر درآمد حاصل از کشاورزی منجر به فشار بیش از حد بر کشاورزان و در نتیجه تغییر جهت آنها به سمت استفاده از فرصت های اقتصادی جایگزین شده است. بسیاری از کشاورزان به منظور ایجاد کار آفرینی، افزایش فروش مستقیم محصولات کشاورزی در مزرعه و گسترش درآمد ناشی از فعالیت های تفریحی و گردشگری به اگریتوریسم یا گردشگری کشاورزی روی آورده اند:
مخاطبان مختلف به دلایل گوناگون به گردشگری کشاورزی علاقه نشان می دهند که می توان دیدگاه هر یک را بطور جداگانه بررسی کرد:

دیدگاه کشاورزان:

 افزایش درآمد یا مکملی بر درآمد مزرعه
 تنوع محصولات و خدمات
 اداره مزرعه توسط اعضاء خانواده
 حفظ میراث زمین
 تامین اشتغال اعضاء خانواده
 تعقیب علائق یا سرگرمی های شخصی
 آموزش عمومی
 به دست آوردن مشوق های مالیاتی
 معاشرت با بازدیدکنندگان

دیدگاه بازدیدکنندگان:

 دوری از فضای شهری و گذران وقت در مناطق روستایی
 کسب تجربه ای منحصر به فرد
 ایجاد نگرشی متفاوت به آداب و رفتار سفر که به افزایش تعداد دفعات سفر از مناطق روستایی، کشاورزی و جاذبه های محلی می پردازد
 خرید مستقیم محصولات غذایی تازه در محل تولید
 بازدید از مزرعه با دیدگاه آموزشی و تجربه ای جدید به همراه خانواده
 پایین بودن هزینه و سهولت دسترسی

دیدگاه اقتصادی:

 تامین درآمد و اشتغال برای ساکنان محلی
 کسب درآمد از بازدیدکنندگان خارجی (مردم شهری) که این درآمد معمولا در اقتصاد محلی باقی می ماند
 بهبود کیفیت زندگی: سرمایه به دست آمده می تواند به توسعه جوامع روستایی کمک کند

4- محل و مساحت اجرای طرح و تعیین موقعیت آن روی نقشه توپوگرافی با ذکر فواصل از سایر کاربری‌ها

پروژه احداث مجتمع گردشگری کشاورزی در استان خراسان رضوی، شهرستان مشهد، دهستان طوس، روستای دهشک، خیابان آرامگاه، روبروی آرامگاه دهشک می باشد. مساحت زمین 16600 مترمربع می باشد. شکل 1 تصویری از موقعیت مکانی طرح را نشان می‌دهد. محدوده مشخص شده با رنگ قرمز، زمین با کاربری زراعی می باشد.

شکل 2: موقعیت مکانی طرح در شهرستان مشهد

شکل 1: موقعیت مکانی طرح روی نقشه توپوگرافی

با توجه به نقشه شکل شماره 2، محل احداث طرح در اراضی کشاورزی واقع شده است. همچنین نزدیک ترین کاربری مسکونی با زمین طرح 7 کیلومتر (شکل 2) ، و فاصله با محدوده شهری شهر مشهد 11 کیلومتر (شکل 3) می باشد

شکل 2: کاربری زمین طرح

شکل 3: فاصله موقعیت مکانی طرح با محدوده شهری شهرستان مشهد

شکل 4: وضعیت فعلی محل اجرای طرح

5- فاز بندی کلی و زمان‌ بندی اجرای طرح در فاز ساخت و بهره برداری

عملیات پیش‌ بینی شده طرح شامل فاز صفر، فاز آماده‌ سازی، فاز ساختمانی و مرحله بهره‌ برداری می‌ باشد که شرح آن در زیر ارائه شده است.
1) فاز صفر
اخذ مجوزهای قانونی از ادارات و سازمان‌های ذیربط/ تملک زمین/ نقشه برداری/ نقشه های اجرایی
مدت زمان پیش بینی شده: 2 ماه

2) فاز آماده سازی
پاکسازی/ تسطیح/ حصار کشی/ بند یشیب / خاکبرداری و خاکریزی/ تجهیز کارگاه
مدت زمان پیش بینی شده: 3 ماه

3) فاز ساختمانی
• فونداسیون و عملیات بتنی
• فونداسیون عملیات فلزی
• نصب ماشین آلات
مدت زمان پیش‌بینی شده: 6 سال

4) فاز بهره‌برداری
این مرحله شامل فاز بهره برداری می باشد که در طی آن مجموعه گردشگری کشاورزی احداث شده به مرحله بهره برداری می رسد.

6- پلان جانمایی تاسیسات طرح با کلیه تاسیسات وابسته

در این طرح فضاهای کاربری زیر تعریف شده است:
ردیف نام کاربری مساحت
1 رستوران و کافی شاپ 382 مترمربع
2 فروشگاه های تجاری 194 مترمربع
3 دمنوش خانه 82 مترمربع
4 گلخانه نشاء گیاهان دارویی 600 مترمربع
5 محل نگهداری طیور 120 مترمربع
6 محل نگهداری دام 120 مترمربع
7 پرورش زنبور عسل 60 مترمربع
8 باغات پرورش گیاهان دارویی 10000 مترمربع
9 نگهبانی و مدیریت 76 مترمربع
10 پارکینگ 2400 مترمربع
11 آلاچیق اقامتی 24 باب

پلان پیشنهادی جانمایی تاسیسات مجتمع گردشگری کشاورزی مطابق شکل 2 می‌باشد.

7- طریقه و محل تامین منابع مصرفی شامل مواد اولیه، آب مصرف، سوخت و انرژی

7-1- تامین آب

با در نظر گرفتن مساحت 16 هزار مترمربعی سایت و وضعیت شیب برنامه ریزی نیاز آبی سایت به دو گروه تقسیم می شود
گروه اول: آب شرب مورد نیاز مجتمع که از طریق سیستم آبیاری شهری تامین می شود و برای ارائه خدمات گردشگری برای گردشگران و کارکنان داخل مجموعه کاربرد دارد.
گروه دوم: نیاز آبی فضای سبز و آب مصرفی مورد نیاز زمین های کشاورزی است کهبا توجه به تجربیات مختلف و فضاهای تفرجی و راهنماهای سازمان جهاد کشاورزی نیاز آبی طرح 9000 مترمعکب (تقریبا هر هکتار 6000 متر مکعب آب) با تاسیسات آبیاری قطره ای و در نظر گرفتن سیستم های کاهنده مصرف آب مورد نیاز است.

7-2- تامین برق

در حال حاضر دکل های برق (20 کیلو وات) شبکه منطقه ای از مسیر کنار سایت عبور می کند. می توان برق مصرفی سایت را به سهولت از آن بهره گرفت.

7-3- فاضلاب

تاسیسات خاص مجتمع گردشگری کشاورزی دهشک و ظرفیت های جمعیتی سایت ضروری می سازد که سیستم سپتیک دفع فاضلاب برای سایت طراحی و مورد استفاده قرار می گیرد. (پساب ها برای آبیاری فضای سبز مناسب است(

7-4- سوخت

سوخت مورد نیاز تاسیسات گردشگری از نوع گاز بوده که قابلیت تامین از شبکه و تاسیسات داخل روستای دهشک را دارا می باشد.

8- برآورد نیروی انسانی و منابع قرضه

بر اساس برآورد های صورت گرفته در فاز ساخت و ساز حدود 10 نفر و در فاز بهره برداری حدود 20 نفر پیش بینی شده است
جدول 1: تعداد پرسنل اداری طرح
سمت تعداد (نفر)
مدیر عامل 1
مسئول امور مالی واداری 1
کارپرداز 1
جمع کل 3

جدول 2: تعداد پرسنل خدماتی طرح
سمت تعداد (نفر)
سرپرست باغ ٣
سرپرست طیور ١
دامپزشک ١
کارشناس کشاورزی ٢
کارگر ماهر 2
کارگر ساده 4
کارگر خدماتی مجموعه 3
نگهبان 1
جمع کل 17