طرح توجیهی اسانس گیاهان دارویی

معرفی طرح توجیهی اسانس گیاهان دارویی

یکی از گروه های مواد موثره گیاهان، اسانس ها هستند. اسانس ها از نظر ترکیب شیمیایی همگن نیستند، بلکه به صورت ترکیب های مختلفی مشاهده می شوند، ولی به طور کلی از گروه شیمیایی موسوم به ترپن ها هستند و یا منشا ترپنی دارند. این ترکیبات معمولا از بو و مزه تندی برخوردارند و وزن مخصوص آنها اغلب از آب کمتر است. این مواد به روغن های فرار یا روغن های خاص نیز معروفند.

اسانس‌ها در سلول‌ها و کرک های ترشحی منفرد و یا مجتمع، غده های ترشحی، مجاری ترشحی در قسمت های سطحی و درونی اندام های مختلف برگ‌ها، میوه‌ها، جوانه‌ها و شاخه های گیاهان وجود دارند.

سلول‌ها و بافت های ترشحی مذکور ممکن است تنها در یک اندام گیاه وجود داشته باشند (مثلا تنها در گل یا میوه) و یا ممکن است در اندام های مختلف گیاه پراکنده باشند.

در این صورت اسانس های حاصله از نظر کمیت، کیفیت و همچنین عناصر و اجزاء تشکیل دهنده از اندامی به اندام دیگر تفاوت دارند، به طوری که مثلا تولید کنندگان عطر و ادکلن به خوبی می دانند که اسانس های حاصل از گل های نارنج تلخ در مقایسه با اسانس‌های استخراج شده از پوست و میوه این گیاه از کیفیت و ارزش بیشتری برخوردار می باشند.

از اینرو یکی از مهمترین مسائل گیاهان دارویی مطالعه و تحقیق در مورد اسانس موجود در اندام های مختلف یک گیاه و مقایسه آنها از نظر میزان کیفیت و کمیت با یکدیگر می باشد. اسانس‌ها معمولا در داخل سلول های گیاهی به شکل قطرات کروی و گلبول مانند جای گرفته‌اند. وجود اسانس تنها در حدود 2000 گونه از 250000 گونه گیاه گلداری که تا کنون شناخته شده، گزارش گردیده است.

مهمترین گیاهان دارویی حاوی اسانس متعلق به خانواده های نعناع، سراب، مورد، گشنیز، کاسنی، سرو و تعداد کمی از گیاهان دیگر می باشد.

اسانس‌ها معمولا دارای خواص فیزیکی و شیمیایی زیر هستند : اسانس ها موادی فرار هستند، در الکل و دیگر حلال های آلی حل می شوند، وقتی که تازه باشند عمدتا بیرنگ به نظر می رسند که در این حالت هیچ گونه شباهتی به مواد روغنی ندارند.

اسانس ها معمولا متعلق به ترپن ها، سزکویی ترپن ها، الکل ها، آلدئید هاء استرها، فنل ها، اترها و پر اکسیدها می باشند.

این مواد غالبا مانع رشد باکتری می گردند و خاصیت ضد تورم، ضد دل درد، آرام بخش، ضد نفخ، اشتها آور و گاهی اوقات خاصیت خلط آوری دارند ممکن است اسانس ها با موادی نظیر صمغ ها و رزین ها همراه گردند، که در این صورت ترکیبات شیمیایی حاصل بسیار پیچیده می گردند. این ترکیبات معمولا در دمای پایین به صورت جامد هستند و در دمای بالا ذوب و مایع می گردند.